Categorie: Columns

Macronutriënten

Vetten en scheikunde

De chemische naam voor vet is tryglyceride: glycerol en drie (tri) vetzuren. Alle vetten en oliën behoren tot deze groep stoffen.  Een vet is een stof die bij kamertemperatuur vast is, een olie is onder die condities vloeibaar. In de chemie van vetten draait het om een drietal stoffen: Waterstof (H), Koolstof (C) en Zuurstof (O). Wanneer een vet bestaat uit veel koolstofatomen (> 14) noemen we dit een Lange Keten vetzuur. Wanneer er minder dan acht koolstofatomen in het vet zitten, scharen we het vet onder korte keten vetzuren en heeft een vet tussen de 8 en 14 koolstofatomen, dan is het een Middellange Keten vetzuur (MCT).

Naast de ketenlengte is ook het al dan niet hebben van een dubbele verbinding van invloed op de eigenschappen van de vetzuren. De onderverdeling is als volgt:

• Verzadigd vet > geen dubbele binding
• Onverzadigd vet > wel dubbele bindingen
  • Enkelvoudig onverzadigd > één dubbele binding
  • Meervoudig onverzadigd (MOV) > meerdere dubbele bindingen

Ja, ok en dan nu voor een leek?

Essentiële vetzuren

Wanneer je als bedrijf iets zelf niet kunt maken, dan koop je het in. Ons lichaam kan bepaalde stoffen, die wel nodig zijn voor de continuïteit niet zelf maken. Dit noemen we essentiële stoffen. Om toch te zorgen dat alle processen in je lichaam doorgang kunnen vinden,  betekent het dat we ze middels voeding tot ons moeten nemen. Er is een tweetal essentiële vetzuren:

• Alfalinoleenzuur > ALA > lijnzaadolie, raapzaadolie, sojaolie, walnotenolie
• Linolzuur > saffloerolie, zonnebloemolie

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

De nieuwe standaard

Dysfagie

Dysfagie is een verzamelnaam voor alle problemen die er zijn rondom kauwen en slikken. Kauw- en slikproblemen zijn geen op zich staande ziekten. Het zijn symptomen of gevolgen van een aandoening of van een verwonding. Veel voorkomend zijn: CVA (beroerte), Alzheimer, ziekte van Parkinson, tumoren of problemen met kaak of gebit. Dit is slechts een kleine greep uit een veel groter scala van oorzaken, waar ongeveer 8% van de wereldbevolking mee te kampen heeft.  

Als het vanzelf gaat, is slikken iets waar we niet over nadenken. Bij het afhappen, kauwen en doorslikken zijn er meer dan 20 spieren druk in de weer om te zorgen dat het voedsel naar de maag getransporteerd kan worden. 

Normaal kauwen en slikken verloopt in vier fasen:

• Inname van voedsel (Voorbereidende orale fase)
• Inzet van slikken van mond naar keel
  (Orale transport fase) 
• Transport van voedselbolus door de keel
  (Faryngealefase)
• Transport door slokdarm naar de maag
  (Oesofageale fase)

In ieder van deze fasen kan een probleem ontstaan. De gevolgen hiervan zijn vaak groot.  Zowel lichamelijk als psychisch.

Sociale verstikking

Consistentie matrix

Er zijn mogelijkheden om te zorgen dat mensen met kauw- en slikproblemen toch goed blijven eten en drinken. Een logopedist kan aan de hand van slikonderzoek kijken of een andere houding, manier van slikken, training van spieren of aanpassing van de voedingsconsistentie wellicht verlichting kan bieden.  Bij consistentiewijzigingen werd tot voor kort met een consistentiematrix gewerkt. De matrix was al een stap in de richting van consensus betreffende de verschillende terminologieën die er in omloop waren. Dat waren wereldwijd maar liefst 57 verschillende termen om de textuur van voedsel te beschrijven, en 27 verschillende om vloeistofdikte te beschrijven. 

En toen was er… IDDSI

Banaan met een diploma

Het lijkt vrij eenvoudig zo’n schematische weergave, maar in de praktijk betekent het dat ieder (!) voedingsmiddel een traject van testen moet doorlopen met aan het eind de zo gewilde IDDSI-diplomering. Dat geldt dus niet alleen voor een fijngemalen kipfiletje, maar ook voor een glas melk, chocopasta, een beschuit, een sperzieboon of een banaan. 

De juiste consistentie bepalen

Alle gerechten uit de keukens van Distrivers hebben een IDDSI test ondergaan en zijn voorzien van de juiste codering. Onderstaand is zichtbaar wat de wijzigingen zijn t.o.v. de consistentiematrix. De “Sperziebonen gemalen” heten nu “Sperziebonen fijngemalen IDDSI 5”.

Consistentie IDDSI	IDDSI code (nieuw)	Consistentie matrix (oud)
Fijngemalen	5	Gemalen
Gladgemalen	4	Dik vloeibaar
Dik vloeibaar	3	N.v.t.

Raadpleeg bij twijfel een logopedist of diëtist, zodat voor de cliënt de gerechten in de juiste consistentie besteld kunnen worden. 

Voor eventuele vragen kun je altijd de diëtist binnen je organisatie, of één van onze specialisten raadplegen.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

Inlichtingendienst

Voedselovergevoeligheid

Een allergie is een onnodige reactie van het immuunsysteem op een normaliter onschadelijke stof. De onschadelijke stof (allergeen) wordt als een bedreiging gezien en het lichaam produceert antilichamen, omdat het de indringers wil verdrijven.

Er zijn verschillende stoffen waar mensen allergisch voor kunnen zijn: pollen, huisstofmijt, gif van insecten en voedsel zoals noten en schaaldieren.

Naast een allergische reactie op een voedselallergeen, kan er dus een niet-allergische reactie optreden. Dit heet ook wel een intolerantie. De meest bekende is een lactose-intolerantie. Klachten die daarbij horen zijn: buikkrampen en diarree. De klachten ontstaan, doordat er een tekort is aan lactase, waardoor het melksuiker niet kan worden afgebroken en als voedselbodem dient voor colonbacteriën. Dat is dus een wezenlijk andere reactie van het lichaam dan de bovengenoemde allergieën.

Allergenen

Claim of Dieet?

Wanneer een cliënt een dieet voorschreven krijgt, heeft de dieetbenaming vaak een term als –vrij in zich. Een arts/diëtist schrijft een Glutenvrij, Sojavrij, Lactosevrij etc. dieet voor. Dan is het voor de betreffende cliënt (na uitleg) duidelijk waar hij/zij zich aan moet houden. Door de geldende wetgeving is dit niet altijd  één op één te vertalen naar een verpakking.

Wettelijk gezien krijg je dan te maken met voedingsclaims. Voor ons als foodservice bedrijf gelden deze wettelijke regels natuurlijk ook. Het is daardoor dus niet altijd mogelijk om de in Cure en Care gehanteerde benamingen te voeren op onze verpakkingen.

Allergeenvrij & Allergeenbeperkt assortiment

Kruisbesmetting

Kruisbesmetting met allergenen, is het overbrengen van een ongewenst allergeen in een gerecht waar dat allergeen nog niet in zat.  Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer borden elkaar per ongeluk raken bij het in- of uitpakken van de regenereerkast. De allergeenvrije, -beperkte producten die je bij Distrivers bestelt, worden in een allergeenvrije omgeving bereid en verpakt in een eenpersoonsverpakking.  Het is belangrijk voor cliënten met een allergie, dat het vervolgproces (regenereren en serveren) zodanig geborgd is, dat er geen kruisbesmetting kan ontstaan.

Voor eventuele vragen kun je altijd de diëtist binnen je organisatie, of één van onze specialisten raadplegen.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

Kaiser Wetter

U vraagt, wij draaien

In de loop van de jaren zijn we gewend geraakt aan het “U vraagt, wij draaien” principe. Wij de consument, willen asperges eten in de winter of het hele jaar door ontbijten met een hippe boerenkoolsmoothie. Vraag naar producten, zal nagenoeg altijd resulteren in een aanbod. Of we daar blij van moeten worden is een tweede. In een eerdere column schreef ik al eens dat het altijd wel ergens het juiste jaargetijde is, dus die asperges kunnen dan ook in december op tafel staan. Ze worden dan bijvoorbeeld in kassen gekweekt, waar het seizoen nagebootst wordt. Of ze komen 12000 km met het vliegtuig, uit Peru en zijn dan ongeveer zes weken oud. Dan toch liever even wachten tot het seizoen in april begint. Het tijdstip waarop de overheerlijke verse broertjes en zusjes in Limburg uit de volle grond worden geoogst. Dat scheelt bovendien zo’n slordige 112 MJ/kg aan energieverbruik voor het transport uit Peru.

Vollegrond

Volle grond groente zijn alle groentesoorten, die niet in een kas, maar buiten in de grond worden geteeld. Een onderzoek voor de Consumentenbond “Milieueffecten van sperziebonen en spinazie. Een vergelijking tussen vers, conserven en diepvries: vanaf de teelt tot op het bord, 2010”, laat zien dat sperziebonen en spinazie van de Nederlandse volle grond het minste milieudruk geven. Hiervoor zijn de groentes uit Nederlandse volle grond, vergeleken met groentes uit volle grond uit Spanje, Senegal, Kenia, Duitsland en groentes uit glas, blik en diepvries. De site van Milieucentraal, laat zien hoe ingewikkeld het is om milieudruk te berekenen. Je moet rekening houden met een heleboel zaken zoals seizoen, vervoersmethode en het land van herkomst. Een kas heeft over het algemeen betere opbrengst dan volle grond, maar moet verwarmd worden. De glastuinbouw werkt ontzettend hard om circulairder te worden, maar in de winkel kun je niet kiezen uit welk soort kas een product komt. Diepvries en blik- of potgroente blijkt ondanks de energie die opslag en vervoer met zich meebrengen, een goede tweede na producten uit de Nederlandse volle grond.

Het mooiste zou zijn, wanneer we allemaal rechtstreeks onze groente bij de teler zelf gaan kopen. Dat is natuurlijk een utopie.

Voedingswaarde

Hebben zomergroentes in de winter een andere voedingswaarde? In kassen worden seizoenen nagebootst, in overzeese landen is het seizoenspatroon soms omgekeerd aan het onze, maar is het nog steeds het seizoen waarin de groentes normaliter groeien. Daarmee is het logisch dat de voedingswaarde op moment van oogsten gemiddeld genomen onderling niet zoveel verschilt. Voor diepvries, pot- of blikgroente geldt, dat ze worden geoogst op moment van volle rijpheid en vaak dezelfde dag al worden verwerkt, waarbij veel van de oorspronkelijke voedingswaarde behouden blijft. Dat kan anders zijn bij overzees geteelde producten. Immers de voedingswaarde neemt af vanaf het moment van oogsten. Niet alles kan over één kam geschoren worden. Het komt namelijk voor dat groentes die wel in overzeese volle grond geteeld worden, onrijp geplukt worden om zo te rijpen op hun weg naar de consument. Onrijpe groentes hebben natuurlijk niet dezelfde kans gehad om volledig alle voedingsstoffen op te nemen. Kleine kanttekening t.a.v. groente uit een pot of blik, is dat hier meestal zout aan toegevoegd wordt, waardoor ze ten opzichte van vers of diepvries een minder gunstige voedingswaarde hebben.

Groente	Verkrijgbaarheid
Andijvie	mei-oktober
Asperges	april-juni
Aubergine	augustus-oktober
Bleekselderij	juli-november
Bloemkool	juli-september
Boerenkool	oktober-maart
Broccoli	juni-oktober
Chinese kool	april-oktober
Courgette	juli-september
Doperwten	mei-juli
Knolselderij	jaarrond
Koolraap	oktober-maart
Koolrabi	mei-oktober
Paprika	april-oktober
Pastinaak	november-januari
Pompoen	september-maart
Prei	jaarrond
Raapstelen	april-september
Rode Biet	jaarrond
Rodekool	jaarrond
Savooiekool	juni-maart
Schorseneren	september-februari
Snijbonen	maart-september
Sperziebonen	juli-september
Spinazie	maart-oktober
Spitskool	jaarrond
Spruiten	oktober-februari
Venkel	juni-oktober
Winterwortel	jaarrond
Witlof	oktober-april
Wittekool	jaarrond

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

Richtlijnen gezonde voeding

In de laatste versie van de “Richtlijnen goede voeding, 2015” zijn noten vanwege hun gunstige werking opgenomen. In onderzoek is aangetoond dat noten het risico verkleinen op het krijgen van hartziekten. Ze verlagen het LDL-cholesterol (goede cholesterol). Het advies om dagelijks 15 gram (een handjevol) ongezouten noten te consumeren, is ook overgenomen in de “Schijf van Vijf”.

Wat is een noot?

Zoals vaker is er een verschil tussen de plantkundige indeling en de benamingen die consumenten gebruiken. Een plantkundige omschrijft een noot als een: “niet openspringende, eenzadige, enkelvoudige dopvrucht met verhoute vruchtwand. Dopvruchten behoren tot de droge vruchten en hebben één zaad, waarvan het steenachtige of houtachtige omhulsel bij rijpheid hard wordt.” Voor consumenten zijn alle grote oliehoudende pitten en zaden algauw een noot. Zo zijn pinda’s eigenlijk geen noten, maar peulvruchten. Amandelen behoren officieel niet tot de noten, maar tot de groep fruit. Andere voorbeelden van noten die eigenlijk geen noten zijn, maar zaden of vruchten:

• Cashewnoot
• Pistachenoot
• Macademianoot
• Paranoot
• Pecannoot
• Walnoot

Vanwege hun eigenschappen worden ze wel tot de noten gerekend. Dus een handjevol ongezouten walnoten past net zo goed binnen de “Schijf van Vijf”, als een handvol hazelnoten.

Kokosniet

Een kokosnoot is een steenvrucht, dus officieel geen noot, maar dat is een amandel ook. Amandelen rekenen we wel tot de neem-er-een-handjevol-van-noten en kokos niet, hoe zit dat? De kokosnoot bestaat voor een groot gedeelte uit kokosvet. Kokosvet is een verzadigde vetsoort. Van alle vet- en oliesoorten, bevat kokosvet het meest verzadigd vet. Verzadigd vet verhoogt het LDL cholesterol, dit is het ongezonde cholesterol. Kokos staat daarom niet in de “Schijf van vijf”.

Wettelijke allergenen

Niet voor iedereen is een handje noten per dag gezond. Noten kunnen namelijk allergische reacties veroorzaken. Naast de botanische en de culinaire indeling van noten, bestaat er daarom ook een wettelijke verplichting tot het vermelden van noten op de verpakking van levensmiddelen. De volgende soorten zijn melding plichtig: amandelen, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, paranoten, pistachenoten en macademianoten. Aardnoten (pinda’s) worden apart genoemd.

Dorstige noot

Noten zijn een goed alternatief voor wie (af en toe) geen vlees eet. Gemiddeld genomen zijn noten minder belastend voor het milieu dan vlees. Wel is het zo dat het watergebruik bij het telen van noten hoog is. Daar staat tegen over dat de CO2 uitstoot van noten weer vele malen lager ligt. De minst milieu belastende noten zijn: pinda’s, walnoten en hazelnoten.

Weetjes over noten

• Walnoten zijn een bron van Omega 3 vetzuren
• Paranoten zijn een bron van Selenium
• Het woord amandel is afgeleid van het Griekse amygdala, twee amandelvormige onderdelen uit onze hersenen
• Macademia noten hebben de hardste schil van alle noten

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

We geloven niet zomaar alles meer. Was het bij de allereerste volkstelling in 1849 nog zo, dat 95%! van de mensen gelovig was, tegenwoordig is dat cijfer drastisch gedaald naar 50%. Ondanks het feit dat steeds minder mensen geloven, vieren we nog wel de van oorsprong kerkelijke feestdagen zoals Pasen en Pinksteren.

Voor velen van ons, zijn het vrije dagen die we gezellig met vrienden en familie vieren. De oorspronkelijke betekenis van deze feestdagen hebben we ergens op de zolder van ons geheugen opgeslagen. En zoals dat gaat met dingen die op zolder liggen, happen ze stof en glijden langzaam de vergetelheid in.

Kruisiging

De oorsprong van Pasen, ligt bij het Joodse Pesach. Bij dit feest wordt herdacht, dat de Joden zich ontdaan hebben van de slavernij. De christenen zijn zich uiteindelijk meer gaan richten op de weder- opstanding en hebben er voor gekozen om Paaszondag altijd te vieren op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. De donderdag voorafgaand aan Paaszondag heet Witte Donderdag en op die dag herdenken we het ‘Laatste avondmaal’. En op Goede vrijdag wordt de kruisiging van Jezus herdacht.

Paashaas

Pasen lijkt een mengeling van gebruiken. Want hoezo een haas met Pasen en sinds wanneer leggen hazen eieren? Hierover bestaan verschillende mythes. Eén ervan is die van de Duitse godin Ostara (Eostre, Ostern en Easter zijn hiervan afgeleid). Zij liet eens de lente te laat beginnen, waardoor een klein vogeltje bijna het leven liet. Ostara wilde het vogeltje redden, maar het kon niet meer vliegen. Hierop veranderde zij het in een haas. Eens per jaar op de dag dat Ostara werd vereerd kon de haas eieren leggen. Men denkt dat zendelingen in hun poging heidenen te bekeren, het verhaal een beetje naar hun hand hebben gezet, waardoor we nu de wederopstanding van Jezus herdenken én paastakken versiert met hazen en eieren op tafel hebben staan.

Hoort een ei er wel bij?

Cholesterol

Een ei bevat ook cholesterol. Cholesterol is een vetachtige stof, die in de lever wordt aangemaakt, daarnaast krijgen we ook een klein gedeelte via onze voeding binnen. We kennen LDL (het slechte) en HDL (goede) cholesterol. Het LDL vervoert cholesterol van de lever door ons lichaam. LDL kan blijven plakken aan beschadigingen in onze vaten, die door roken, hoge bloeddruk of ouderdom ontstaan. Daardoor kunnen vaten dichtslibben. HDL vervoert het cholesterol de andere kant op, dus naar de lever toe en vandaar uit ons lichaam uit. Een ei bevat beide soorten cholesterol. De bijdrage van cholesterol in onze voeding aan het verhogen van het totaal cholesterolgehalte in ons bloed, is echter vrij bescheiden. Het verzadigd vet uit onze voeding heeft een grotere invloed op het verhogen van het LDL gehalte in ons bloed. Om het cholesterol hoef je het eitje dus niet te laten staan.

(F)eitjes & wist gEI datjes

Het ei van Columbus is een gezegde, dat dateert uit de tijd dat Columbus Amerika heeft ontdekt. Tijdens een diner beweerden tafelgenoten, dat iedereen had kunnen doen wat Columbus deed. Columbus vroeg hierop een gekookt ei en wedde met deze lieden dat het niemand zou lukken om het ei zonder hulp rechtop te laten staan. Dat lukte geen van hen. Columbus tikte met het ei op tafel, waardoor de onderkant plat werd en het ei bleef staan. Waarmee hij maar wilde zeggen, dat als het eenmaal voorgedaan is, weet iedereen hoe het moet.

Een kip legt gemiddeld iedere dag een ei. Dat betekent in Nederland zo’n 10 miljard eieren per jaar gelegd worden. Aan de kleur van het oorlelletje van een kip, kun je zien welke kleur het ei heeft wat ze legt. Een wit lelletje betekent witte eieren en een rood lelletje bruine. De kleur van de schaal zegt niets over de smaak en de voedingswaarde, die is voor beide hetzelfde.

Dit nummer zal je niet aantreffen op eieren in de supermarkt, maar mogelijk wel ergens anders of in het buitenland. Dit was eerst het nummer voor kooi-ei, maar dat is vanaf 2012 verboden. De landcode spreekt voor zich, NL wil zeggen dat een ei uit Nederland afkomstig is.

De laatste cijferreeks is een bedrijfscode (5 cijfers) en de allerlaatste cijfers geven aan in welk hok de kip zit. Zo kan terug herleid worden waar het ei geproduceerd is 16,19. Alle eieren die verkocht worden aan consumenten moeten voorzien zijn van een stempel. Ook als je hobby kippenboer bent en je gaat je eieren verkopen, moet er dus een stempel op het ei staan.

Er bestaan verschillende gewichtsklassen voor eieren.

Maat	Gewicht in gram
S	< 53
M	53 – 63
L	63 – 73
XL	> 73

Op een paastafel mag een gekookt eitje niet ontbreken. Breng het ei met koud water aan de kook. Een zacht ei kan na 3 á 4 minuten uit het water gehaald worden. Voor een halfzacht ei is de kooktijd 5-6 minuten en een ei is hard bij ongeveer 8 minuten. Eventueel kan het ei in geprikt worden, om te voorkomen dat er tijdens het koken een deukje in het ei komt. Dat deukje ontstaat doordat de lucht in de luchtkamer warm wordt en wil ontsnappen. Als het eiwit gestold is, duwt die de lucht door de poriën naar buiten, maar dan is er al wel een deukje ontstaan. Als je eerst een gaatje prikt, is de lucht al uit het ei. Overigens barst de schil dan ook minder snel.

Wanneer er een gevuld ei op het menu staat, wacht altijd het lastige klusje om het ei van de schil te ontdoen. Een ei van een week oud is makkelijker te pellen, dan een vers ei. Snel een eitje pellen? Doe het ei in een glas wat half gevuld is met water en schud het glas een paar keer op en neer. Voilà de schil laat makkelijk los. Wel met één hand het glas afdekken anders wordt het een smeerboel en begint het eieren zoeken al op tijd. En tot slot een trucje om te zorgen dat je tijdens het paasontbijt bij het eitje tikken door een pestkop niet verrast wordt met een rauw ei. Laat het ei over de tafel rollen. Een rauw ei zal wiebelen en een gekookt ei zal gewoon rollen.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

Goede voornemens

Gezonder leven staat met stip op de eerste plaats (71%) van de goede voornemens. Strava (een social media community van atleten) heeft onderzocht dat 12 januari de datum is waarop de meeste mensen hun goede voornemens aan de wilgen hangen. Slechts 8% van de mensen bereikt overigens het uiteindelijk voorgenomen doel. Aan het andere eind van dit spectrum staat ondervoeding.

Gemiddeld is één op de vier tot vijf patiënten in ziekenhuizen, zorginstellingen en de thuiszorg ernstig ondervoed. Uit de rapportage Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen (LPZ) blijkt dat in verpleeghuizen ongeveer 25% van de bewoners ondervoed is en dat ongeveer 40% van de bewoners in een matige voedingstoestand verkeert. Percentages klinken mooi, maar spreken niet altijd tot de verbeelding. Uitgaande van de cijfers van 2018, betekent het concreet dat er zo’n 29.000 mensen in verpleeghuizen ondervoed zijn.

Ondervoed; wanneer ben je dat?

De definitie van ondervoeding is: een lichaamstoestand die wordt veroorzaakt door een tekort aan inname of opname van voeding resulterend in een veranderde lichaamssamenstelling (verminderde vetvrije massa) en lichaamscelmassa, met als gevolg een verminderd fysiek en mentaal functioneren en een slechtere klinische uitkomst van ziekte. Wanneer je niet helemaal ingewijd bent in de materie, is dit een zin die je wel een paar keer moet lezen voordat het helemaal duidelijk is. Kort door de bocht wil het zeggen dat niet enkel het feit dat iemand afvalt of ‘mager’ is, betekent dat deze persoon ondervoed is. Er wordt naar meerdere factoren gekeken om de diagnose ondervoeding te kunnen stellen. Soms ligt er een ziekte of comorbiditeit (tegelijk voorkomen van twee of meer aandoeningen) ten grondslag aan ondervoeding. Daarnaast zijn er nog diverse andere oorzaken zoals: verminderd dorstgevoel, een slecht passend gebit, misselijkheid door medicijngebruik, verminderde eetlust en soms vergeet men ook te eten door een afnemend geheugen.

Complex geheel

Deze complexiteit maakt dat ondervoeding als diagnose wel eens gemist wordt. Dat is begrijpelijk, maar op zijn zachtst gezegd jammer. Ondervoeding heeft namelijk een grote impact op de conditie bijvoorbeeld door:

• onnodig verlies van spiermassa
• trager herstel bij ziekte
• verwardheid
• complicaties zoals decubitus (doorligplekken)

Op weg naar de behandeling van ondervoeding

In 2018 is er een wereldwijde consensus bereikt om de diagnose ondervoeding te kunnen stellen. Het screenen op ondervoeding gebeurt door middel van een zogenaamd gevalideerd instrument zoals onder andere SNAQ 65+ (Short Nutritional Assement Questionnair) of MUST (Malnutrition Universal Screening Tool). Wanneer de uitkomst is dat de betreffende cliënt een verhoogd risico heeft op ondervoeding, volgt een tweede stap. Hierbij wordt gekeken of er sprake is van onbedoeld gewichtsverlies, een laag BMI en/of verminderde spiermassa in combinatie met de onderliggende oorzaak (zoals ziekte, verminderde inname/opname voeding). Dit leidt uiteindelijk tot een diagnose. Na de diagnose volgt het beoordelen van de voedingstoestand waarna een behandelplan opgesteld kan worden. Het screenen op en behandelen van ondervoeding, maakt deel uit van de prestatie indicator voor de zorg. Deze kwaliteitsindicatoren meten de mate waarin patiënten systematisch bij opname worden gescreend op ondervoeding en ondervoede patiënten tijdig en op adequate wijze worden behandeld.

De aanpak van ondervoeding hangt in sterke mate samen met de achterliggende oorzaak. Wanneer patiënt/cliënt een ziekte heeft waarbij opname van voedingsstoffen verstoord is, zoals bijvoorbeeld bij de ziekte van Crohn het geval kan zijn, vergt dit een andere aanpak dan een slecht passend gebit of beginnende dementie. Daarnaast verschilt de totale energie- en eiwitbehoefte natuurlijk ook per individu. Algemeen kan wel gesteld worden, dat gestreefd moet worden naar voldoende inname van eiwit (1,2-1,5 g/kg), energie en micronutriënten. Daarbij is beweging en het verhelpen van aan voeding gerelateerde klachten van belang om de neerwaartse spiraal te doorbreken.

Sim-Sa-La- ….. Eiwit

Eiwit is bij ondervoeding het toverwoord. Heel veel van onze voedingsmiddelen bevatten eiwitten zoals vlees, zuivel, ei en noten. De ene soort eiwit is echter de andere niet. Er zit met name verschil in de mate van verteerbaarheid en de aanwezigheid van essentiële aminozuren (die kan het lichaam zelf niet maken). Hoe hoger de verteerbaarheid en aanwezigheid van deze aminozuren hoe hoogwaardiger het eiwit. Hoe hoogwaardiger het eiwit, des te beter de zogenaamde anabole respons (verschil tussen eiwit aanmaak en eiwit afbraak in het lichaam). Dierlijke eiwitten zijn hoogwaardiger dan plantaardige. Dat betekent dat als je weinig dierlijke eiwitten tot je neemt, je meer eiwitten moet eten om toch voldoende essentiële aminozuren binnen te krijgen.

Voeding als medicijn

In het verleden werd er direct naar medische voeding gekeken. Medische voeding is over het algemeen drink- of sondevoeding die voorgeschreven wordt door een arts of diëtist. Deze voeding levert snel de benodigde hoeveelheid energie, hoogwaardige eiwitten en is tevens uitgebalanceerd qua micro nutriënten. Nadeel van deze voedingen is dat niet iedereen ze lekker vindt en de prijs per verstrekking vaak hoger is dan die van reguliere eiwitbronnen.

Sinds ondervoeding meer onder de aandacht is gebracht, zijn er ook tal van ‘gewone’ producten verkrijgbaar met een hoog eiwit gehalte. Het voordeel van deze producten ten opzichte van de speciaal voedingen is dat ze makkelijk tussendoor te geven zijn, voor de consument herkenbaar zijn en de smaakwaardering is vaak hoog. In de webshop van Distrivers onder het kopje ‘Inspiratie -> Eiwitrijk’, is een groot aantal eiwitrijke producten te vinden.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

In de loop van de eeuwen zijn de meeste mensen wat verder van de natuur komen te staan dan de eerste mens. Waar je vroeger de tent of grot van de medicijnman moest opzoeken met je kwaaltjes, nemen we nu een graai uit onze eigen medicijnvoorraad. Dat gaat vaak gedachteloos. Soms is het ook de moeite waard om eens te kijken wat de natuur ons te bieden heeft. Zo kun je heel makkelijk lekkere thee zetten, die dan ook nog eens een gezondheidsvoordeel oplevert. Officieel is kruidenthee geen thee, omdat het niet afkomstig is van de theeplant (Camellia sinensis). De meeste informatie over de geneeskrachtige werking stamt uit overlevering en is niet altijd wetenschappelijk bewezen.

Heerlijke zelfgemaakte kruidenthee

Zelf thee maken van kruiden is erg eenvoudig. Doe wat kruiden los in een glas en giet hier wat kokend water over heen. Laat het ongeveer 10 minuten trekken en maak de thee wat zoeter met bijvoorbeeld een beetje honing (rustgevend, antibacterieel). Naast de bekende verse muntthee zijn er op basis van de kruiden hieronder tal van combinaties te bedenken. De hoeveelheid is een kwestie van smaak, maar meng nooit meer dan zeven verschillende kruiden met elkaar. Losse kruiden staan heel gezellig in je theeglas. Bij kruiden in poedervorm kan een metalen of papieren theefilter gebruikt worden. Hieronder een aantal suggesties:

• vier plakjes gember, een theelepel kurkuma en een paar takjes citroenmelisse
• een stukje gember en een paar takjes citroenmelisse
• een stukje gember en een kaneelstokje
• een stukje gember, een hand muntblaadjes en twee steranijs sterren
• een stokje kaneel en twee steranijs sterren
• een stukje gember, een kaneelstokje en twee steranijssterren
• een takje tijm en een paar takjes citroenmelisse
• een paar salie blaadjes, een takje tijm en honing
• een takje rozemarijn, een handje vol munt en ginseng.

Verfrissend koud water

Op een warme dag is het ook heerlijk om ’s ochtends of de dag ervoor een kan water in de koelkast te zetten met daarin een paar takjes munt en schijfjes komkommer. Zo trekt de smaak goed in het water en heb je een lekker koud drankje.

Ice-tea

Zelf ice-tea maken is eenvoudig. Dit kun je doen door normale thee maken en dit te laten afkoelen (de thee iets sterker zetten dan normaliter). Je kunt ook een kan vullen met crushed ice en je kruidenmengsel op het ijs leggen. Als het ijs smelt neemt het langzaam ook de smaak aan van het mengsel. Nog een manier is om thee te zetten van koud water, het moet dan wel iets langer trekken (nachtje in de koelkast).

Verschillende kruiden voor thee

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

Ten tijde van het schrijven van deze column zitten we nog midden in de intelligente lockdown. Het ontstaan van de 1,5 meter samenleving: niet kunnen knuffelen, je niet vrij kunnen bewegen, thuiswerken en je sociaal leven op een waakvlam. Het Coronavirus…, er is veel over geschreven en gezegd. Zeventien miljoen mensen (minus één) die zich profileren als Corona deskundige.

Ineens stond alles stil. Voor iedereen een bizarre tijd. Dierbaren die ziek zijn of overlijden, zelf wellicht ziek zijn. De zorg moest ineens voor een haring en applaus alle zeilen bijzetten en de bewoners werden beperkt in het contact met de buitenwereld. Die toch al kleine wereld, wordt dan ineens wel heel erg klein. Mijn ouders wonen zelfstandig. Mijn moeder (76) zei: ”Als ik nu in een verpleeghuis had gezeten, was ik ontsnapt. Dan maar ziek.” Gezien haar karakter geloof ik dat direct. Vanuit gezondheidsoogpunt (en van afstand beschouwd), vond ik het begrijpelijk dat de maatregelen op deze wijze getroffen werden. Je wilt om diverse redenen liever niet dat deze kwetsbare groep het virus krijgt. Vanuit humaan oogpunt vind ik het totaal afgesloten zijn van de buitenwereld schrijnend.

Sociaal isolement

In Corona tijd sloten bij onze klanten de dagopvang locaties. Voor veel mensen toch één van de weinige uitjes waarbij ze nog anderen spreken. Niet alleen cliënten in een verpleeg- of verzorgingshuis hebben last ondervonden van de sociale bijwerkingen van het COVID-19. Een grote groep is toch afhankelijk van een sociaal netwerk. Een buurvrouw die boodschappen doet, helpt met het huishouden of gewoon iemand die af en toe zijn hoofd om de deur steekt om te kijken hoe het met je gaat. Wanneer dit netwerk wegvalt, bestaat de kans dat iemand in een sociaal isolement terecht komt.

Ik ben anders

Alhoewel eenzaamheid dus in alle lagen en leeftijden van de bevolking voorkomt, is het gevoel van eenzaamheid bij alleenstaande ouderen wel groter dan bij de overige groepen. Eenzaamheid verschijnt in twee vormen: sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Bij sociale eenzaamheid, is er een gebrek aan contacten met andere mensen en bij emotionele eenzaamheid wordt een hechte band gemist.

Er zijn diverse redenen waardoor eenzaamheid kan ontstaan. Een verandering in je relatie, bijvoorbeeld het overlijden van je partner. Pensionering, je baan verliezen, geldproblemen of andere veranderingen in je leefomstandigheden spelen een rol. Verder kan je ‘staat van zijn’ ook leiden tot minder contacten met anderen. Denk hierbij aan iemand die depressief of dement is, iemand die het gevoel heeft anders te zijn dan anders. Het kan ook zijn dat er meerdere van deze factoren een rol spelen in het je eenzaam voelen. Eenzaamheid is dodelijker dan roken Waar je niet zo snel bij stil staat, is dat de gemoedstoestand meestal van invloed is op de rest van het lijf. Het is dan ook niet raar dat eenzaamheid kan leiden tot (de kans verhoogt op):

• het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer
• Coronaire hartziekte en beroerte 
• depressie en suïcide

Sociale isolatie, leidt tot een verlaging van je immuniteit. Hierdoor ben je bijvoorbeeld vatbaarder voor ziektes. In een Amerikaans tijdschrift werd een onderzoek aangehaald, waarin gevonden werd dat eenzame mensen 50% meer kan hebben om te overlijden dan niet eenzame mensen. Derhalve werd de conclusie getrokken dat eenzaamheid dodelijker is dan het roken van 15 sigaretten op een dag.

Veel van onze dagelijkse bezigheden, die ons fysiek of mentaal gezond houden, hebben vaak ook een sociale component. Wanneer je al die dingen dag in dag uit alleen moet doen, dan kan het zijn dat je er tegen op ziet om ze te doen. Je gaat minder naar buiten, doet dan minder boodschappen, kookt niet meer zo vaak voor jezelf (als je dat allemaal überhaupt nog zelf kunt). Er is kans dat je de interesse in je verzorging verliest en je in een vicieuze cirkel weg zakt. Dat is natuurlijk niet de meest gezonde manier van leven. Een ongezonde levensstijl kan leiden tot alle bovengenoemde aandoeningen. Waarmee eenzaamheid dus eigenlijk een relatief onzichtbare, maar grote risicofactor is.

De bittere pil

Natuurlijk is eenzaamheid van alle tijden en niet specifiek Corona gerelateerd, maar het komt door deze crisis wel meer aan de oppervlakte en is daardoor meer erkend als een maatschappelijk issue. Het is helaas niet zoals bij andere gezondheidsproblemen dat je met een pilletje en een gezonde maaltijd per dag zo weer de oude bent. Er bestaat niet zoiets als dé eenzaamheid, dus bestaat dé oplossing ook niet. Daar het een gevoel betreft, is het ook nog eens persoonsgebonden, dus altijd maatwerk.

Kerst met elkaar

Als Distrivers dragen wij maatschappelijk graag ons steentje bij. Wij faciliteren o.a. diverse Eetkamer projecten en Appeltaart concerten, die tot doel hebben om ouderen gezellig samen te laten eten. Bij onze klanten, wordt er binnen de mogelijkheden veel moois georganiseerd om cliënten in de eenzame Corona tijd een hart onder de riem te steken. Zo zag ik o.a. bij Huis Humanitas van Carint Reggeland en Willem Drees- Oostpoort van Amstelring dat er muziek werd gemaakt in de buitenlucht voor de locaties. Alles binnen de mogelijkheden van de 1,5 meter samenleving.

Cliënten die lange tijd op hun kamers hebben gegeten, komen langzaam weer naar de restaurants. Hopelijk kunnen alle cliënten rond de Kerstdagen, weer gezellig samen aan één (of meerdere) mooi gedekte tafel(s) zitten om te genieten van een door Distrivers met liefde bereide feestmaaltijd.

Laat OMA Thuis

Een met liefde bereide maaltijd, zelfgebakken koekjes, een kaartje of gewoon een gesprek van mens tot mens. Wanneer we allemaal wat vaker om ons heen kijken, kunnen we met kleine gebaren de helpende hand bieden. Eenzaamheid komt ook in jouw buurt voor. Het internet is een zeer bruikbare bron om je te helpen om initiatieven te ontplooien tegen eenzaamheid.

Een kleine greep:

• Nationaal Ouderenfonds heeft verschillende initiatieven waarbij ze mensen die willen bellen, koppelen aan mensen die gebeld willen worden. Of iets laagdrempeliger, je kunt ook schrijfmaatje worden.
• Eén Tegen Eenzaamheid is een site van de Rijksoverheid om eenzaamheid tegen te gaan. Ook daar veel nationale en lokale activiteiten.
• Eenzaam.nl
• Koffieclub. Lokaal wordt er ook veel georganiseerd. Een laagdrempelig initiatief.

De meeste initiatieven hebben met elkaar gemeen dat ze willen verbinden. Er is een gedeelte voor vrijwilligers en voor mensen die graag iets aan hun eenzaamheid willen doen. Iedereen kan helpen! De feestdagen lenen zich uitstekend om je in beweging te zetten om anderen te helpen. Het hoeft niet moeilijk te zijn: kijk, luister, voel en vooral DOE! Ga gesprekken aan met mensen van wie je vermoedt dat ze eenzaam zijn maar… laat OMA (Opmerkingen Meningen Adviezen) thuis.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Categorie: Columns

Tijdens tropische hitte hebben kwetsbare doelgroepen vaak meer last van de warmte. Ook kunnen bij warmte onze spieren oververhit raken, waardoor hun effectiviteit afneemt. Het is daarom extra belangrijk om voldoende vocht binnen te krijgen en koel te blijven. Wij hebben enkele tips op een rijtje gezet:

• Drink veel water. Je kunt ook voor smaakwater kiezen; lekker fris en ook nog eens gezond. Voeg naar eigen inzicht verschillende soorten fruit of groenten toe.
• Eet af en toe een waterijsje om je vochtpeil weer wat aan te vullen.
• Draag luchtige kleding.
• Koel regelmatig je polsen door ze even onder lauw stromend water te houden, zodat je huid de warmte sneller kan kwijtraken.
• Houd de ramen overdag gesloten en zet ze ’s nachts open.
• Hang vochtige lappen of de vochtige was binnen uit.
• Houd de gordijnen dicht en doe zonneschermen omlaag.
• Zorg ervoor dat je je niet teveel inspant.
• Vermijd de zon zo veel mogelijk tijdens de warmste uren van de dag; tussen 12.00 en 16.00 uur.
• Vergeet je niet in te smeren als je naar buiten gaat.